Không phải là sự ngẫu nhiên khi người dân Việt thường lựa chọn cây hoa mai để thờ cúng và trang trí trong nhà vào dịp Tết Nguyên Đán, đặc biệt là tại miền Nam Bộ, nơi cây mai mang ý nghĩa tôn nghiêm và quan trọng. Cùng khám phá sâu hơn về điều này trong bài viết dưới đây.
Mỗi khi Tết đến, các ngôi làng và con đường trên khắp Việt Nam được đón chào bằng những bông hoa mai vàng rực rỡ, mà từng cành mai đã được kỹ lưỡng lựa chọn để đem về thờ cúng tổ tiên, nhằm mang lại sự an khang và hạnh phúc trong năm mới.
Những ý nghĩa hoa mai vàng ngày tết ít ai biết được vì sao mai vàng lại trở thành biểu tượng của Tết truyền thống của người Việt. Chính vì điều này, chúng tôi muốn cung cấp thông tin hữu ích để giúp bạn hiểu rõ hơn về văn hóa truyền thống của Việt Nam.

Thông tin về cây hoa mai:
Nguồn gốc của hoa mai: Hoa mai, trong tiếng Anh gọi là Apricot Flowers, và tên khoa học của nó là Ochna integerrima. Nó còn được biết đến với tên gọi khác là cây hoàng mai. Cây này thuộc họ Mai (Ochnaceae) và đặc biệt được yêu thích vào ngày Tết Nguyên Đán ở Việt Nam, đặc biệt là ở miền Nam.
Cây hoa mai thường mọc ở các vùng như dãy Trường Sơn, Đồng bằng sông Cửu Long, và các tỉnh như Quảng Nam, Đà Nẵng, Khánh Hòa. Cũng có một số cây sống ở các vùng cao nguyên.
Nguồn gốc của hoa mai xuất phát từ Trung Quốc, và chúng đã xuất hiện trên đất nước này cách đây hơn 3000 năm. Thậm chí, từ xa xưa, người Trung Quốc đã yêu thích hoa mai và xem nó, cùng với tùng, cúc, là một trong nhóm "Tuế hàn tam hữu" và là quốc hoa của họ.
Ban đầu, cây mai được phân loại thành nhiều loại dựa trên các đặc điểm của hoa, ví dụ như "Yên chi mai" chỉ loại hoa mai có màu đỏ hồng, "Thủy tiên mai" là loại hoa mai có 6 cánh giống như hoa thủy tiên, "Lục ngạc mai" là loại mai có đài hoa màu xanh đậm và nhiều loại khác. Theo tư liệu cổ, hoa mai của Trung Quốc được phân thành 4 loại chính: Bạch mai, Thanh mai, Hồng mai và Mặc mai.
Hoa mai ban đầu là cây hoang dại, nhưng nó thích nghi tốt với điều kiện khí hậu nhiệt đới, và nếu được chăm sóc cẩn thận, hoa của nó sẽ nở rất đẹp và cây có tuổi thọ lâu dài. Cây mai thường nở hoa vào đầu mùa xuân, sau mùa đông, và vì điều này, nó thường được trồng làm cây cảnh để chào đón Tết Nguyên Đán ở châu Á nói chung và tại Việt Nam nói riêng.
Đặc điểm của cây hoa mai vàng:
Hình dáng và bộ rễ: Cây mai có hình dáng cao ráo, thuộc loại cây đa niên, có khả năng sống và phát triển tốt trong hơn một thế kỷ. Cây mai vàng có thân gỗ cứng, với các cành dẻo nhẹ có thể uốn cong để tạo dáng cây. Thân cây xù xì và chia thành nhiều cành và nhánh. Lá của cây mai thưa, mọc xen kẽ, có phiến lá hình trứng dài. Mặt dưới của lá có màu vàng nhạt.
Hoa mai: Hoa mai là loại hoa lưỡng tính, mọc từ nách của lá và hình thành thành từng cụm. Ban đầu, hoa mai nở thành hoa cái, sau đó, hoa cái này sẽ rụng và nhường chỗ cho các chùm nụ hoa xanh non. Trong khoảng một tuần, nụ hoa sẽ nở thành những bông hoa mai vàng tươi rực. Hoa mai thường có 5 cánh mỏng, nhưng có cả bông lên tới 9 - 10 cánh. Hoa mai thường nở trong khoảng 3 ngày rồi tàn.
Thời gian nở: Mặc dù hoa mai thường nở vào mùa xuân, nhưng do thời tiết thay đổi nên việc nở hoa không luôn đúng theo chu kỳ. Điều này dẫn đến tình trạng hoa mai nở sớm hoặc nở trễ so với mùa xuân. Không phải tất cả các hoa mai đều thụ phấn thành quả, nhưng nếu thụ phấn thành công, bầu noãn của hoa sẽ phình to lên, và sau đó sẽ tạo ra hạt.
Ý nghĩa của hoa mai vào ngày Tết:
Từ xưa, cây mai đã liên quan mật thiết đến cuộc sống nông thôn và làng quê của người Việt, từ thời tổ tiên khai đất và lập làng để sinh sống. Cây mai thể hiện tính bền vững, niềm tin, và bình yên trong cuộc sống, giống như sức sống mạnh mẽ của nó, nở hoa vào đầu xuân.
Người ta thường ví cây mai như biểu tượng của sự kiên nhẫn và lòng biết ơn, giống như sức sống vĩnh cửu, đẹp đẽ sau bao khó khăn và thử thách. Trước khi Mãn Giác Thiền sư viên tịch, ông đã viết:
"Chớ tưởng xuân tàn hoa rụng hết Đêm qua sân trước một nhành mai."
Chỉ sau một đêm, hàng loạt những nhành mai nở rộ một cách kỳ diệu. Chính vì điều này, mọi gia đình cố gắng trang trí với ít nhất một cây mai để đón một năm mới tràn đầy niềm vui và hạnh phúc.
Hoa mai vàng cũng tượng trưng cho sự thịnh vượng, tài lộc và phú quý. Mai vàng nở đầu năm mang đến sự phồn thịnh và hạnh phúc cho cả một năm.
Các loại hoa mai:
Hiện tại, trên khắp thế giới có hơn 24 loài hoa mai, và tại Việt Nam có khoảng 19 loài. Trong số các loài này, có 6 loại phổ biến nhất trên thế giới, bao gồm Mai vàng Campuchia, Mai vàng Indonesia, Mai vàng Myanmar, Mai vàng Nam Phi, Mai vàng châu Phi và Mai vàng Madagascar.
>> Xem thêm bài viết: kỹ thuật ghép mai gốc nhớt
Dưới đây là danh sách các loại mai phổ biến nhất:
Mai Tứ Quý: Còn được gọi là cây mai đỏ, và tên khoa học của nó là Ochna Atropurpurea. Loại cây này không chỉ nở hoa vào mùa xuân mà có thể nở quanh năm. Đặc biệt, nó nở hoa 2 lần, lần đầu có màu vàng và lần sau có màu đỏ. Lúc đầu, hoa mai có 5 cánh vàng rất sáng sủa, sau khi rụng, 5 đài hoa chuyển sang màu đỏ sẫm và trở nên như búp ôm lại nhụy hoa.
Hạnh Mai: Cây hạnh mai, có tên khoa học là Prunes Mume, còn được gọi là cây mai mơ. Chiều cao của nó giới hạn hơn nhiều so với các loài khác, chỉ khoảng 6 - 9 mét. Lá của cây mai mơ có hình dạng bầu dục rộng, đầu lá nhọn và có răng cưa nhẹ. Hoa mai có 5 cánh, thường xuất hiện với màu trắng và hồng nổi bật. Quả của cây khi còn non có màu xanh, sau khi chín sẽ trở nên màu vàng và có vị chua ngọt.
Hồng Mai: Tên khoa học của cây hồng mai là Jatropha pandurifolia, thuộc loại cây thân gỗ, với chiều cao chỉ từ 1 - 4 cm. Lá của cây có màu xanh đậm, thường mọc đơn và có dáng xẻ thùy. Hoa hồng mai có 5 cánh và có màu hồng đẹp và nhị hoa màu vàng tươi. Hoa thường nở thành từng cụm trên các đầu nhánh và nở quanh năm, không chỉ vào mùa xuân. Quả của hồng mai khi chín sẽ có màu nâu đen.
Hoàng Mai: Còn được gọi là Lạp mai, loại cây mai vàng này được biết đến vì chỉ nở hoa một lần vào cuối tháng Chạp âm lịch.
Mai Chiếu Thủy: Cây mai chiếu thủy có gốc to và thân gỗ đen bóng. Lá của cây nhỏ, dài và mọc theo cặp. Hoa của nó có màu trắng và thường nở thành từng chùm nhỏ, với 5 cánh và có mùi thơm nhẹ. Cây mai chiếu thủy được gọi như thế vì cuống hoa luôn hướng xuống dưới đất.
Nhất Chi Mai: Cây nhất chi mai có gốc to và thân gỗ đen bóng. Lá của cây nhỏ và mọc dọc theo cặp. Hoa nhất chi mai nhỏ hơn so với các loài khác, gồm nhiều cánh mỏng. Ban đầu có màu trắng, nhưng khi tàn, màu chuyển dần sang đỏ. Hoa có thể nở thành từng bông đơn hoặc thành từng chùm.
Cách trồng cây mai:
Vậy trồng mai vàng bao lâu ra hoa ? Thì sau đây là một số kỹ thuật quan trọng, bao gồm kỹ thuật nhân giống và kỹ thuật trồng để giúp mai con ra hoa nhanh chóng.
Kỹ thuật nhân giống cây mai vàng: Cây mai có thể được nhân giống bằng nhiều cách khác nhau, như gieo hạt và chiết cành. Mỗi phương pháp này có ưu điểm và hạn chế riêng của nó. Gieo hạt tạo ra nhiều cây mai con, có thể sống lâu hơn 30 - 40 năm nếu được nuôi dưỡng và phát triển. Tuy nhiên, nhược điểm là cây mai con sẽ không thừa hưởng những đặc tính tốt từ cây mẹ, và có thể có ít cành, hoa nhỏ hơn và có màu sắc khác nhau. Chiết cành giúp giữ nguyên các đặc tính tốt từ cây gốc. Để chiết cành, bạn cần chọn cành nhỏ, khỏe mạnh và cắt một phần vỏ khoảng 3 - 4 cm. Sau đó, bao quanh vết cắt bằng hỗn hợp đất trộn với xơ dừa, tro trấu, than bùn và phân chuồng hoai mục. Bón đất đều đặn và tưới nước thường xuyên cho đến khi rễ phát triển đủ khoảng sau 3 tháng, sau đó bạn có thể tách cây con ra khỏi cây mẹ.
Kỹ thuật trồng cây mai vàng: Khi trồng cây mai, bạn cần chú ý đến mật độ trồng và khoảng cách giữa cây để đảm bảo cây có không gian phát triển thoải mái. Đất trồng cũng là một yếu tố quan trọng, nên phải được chuẩn bị với độ ẩm, độ mùn và chất dinh dưỡng cần thiết. Đất có thể được pha trộn với xơ dừa, tro trấu, than bùn và phân chuồng hoai mục để tạo ra môi trường tốt cho cây mai. Cây mai vàng thích ánh nắng mặt trời, nên bạn nên tìm nơi có ánh nắng đủ cho cây. Tưới nước khoảng 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và buổi tối, đảm bảo rễ cây không bị khô cạn hoặc ngập nước. Khi trồng cây mai vàng, cần bón phân đúng lượng, với phân loại có nhiều đạm và lân, thay vì kali. Có thể sử dụng phân NPK với lượng phù hợp và bón xa gốc cây. Nên bón phân vào mùa mưa để đạt hiệu quả tốt hơn. Sau khoảng 3 - 4 tháng sau khi thay đất, bạn có thể bón thêm phân chuồng và phân gia súc gà, vịt cho cây.
Mai vàng luôn là sự lựa chọn của người Việt để dâng lên tổ tiên và trang trí vào ngày Tết, thể hiện sự kiên nhẫn, lòng biết ơn và niềm tin trong cuộc sống, cùng mong muốn một năm mới tràn đầy niềm vui, hạnh phúc và may mắn.